تبیین روش های باززنده سازی باغ های ایرانی به عنوان منظر فرهنگی

حفاظت و باززنده سازی مناظر فرهنگی، روند منسجم و منظمی در راستای احیاء و حفاظت از هویت فرهنگی و طبیعی یک مجموعه تاریخی است که تداوم و بازشناسی آن، درک و شناخت ارزش¬های یک سرزمین را تعالی می¬بخشد. مناظر تاریخی به جا مانده از گذشته هر سرزمین، نماد و سمبلی از هویت فرهنگی و تمدن غنی اجداد آن محسوب می¬گردد که هر آینه به زندگی امروز قوم و ملتش معنا می-بخشد و موجبات تفاخر و عزت آن را فراهم می¬سازد. بدین سبب، هر کوششی در راستای بازنمایی و حفظ آن، در اصل کمکی به بقای فرهنگ و سنت¬های کهن یک سرزمین است. باغ ایرانی نیز از این امر مستثنی نمی¬باشد، چرا که نمود عالی تکنیک¬های منظرسازی، معماری و آبیاری و نمود باور و معماری مقدس زمان، جلوه¬ای خاص به این منظر فرهنگی بخشیده و آن را از سایر نمونه¬های موجود در جهان متفاوت ساخته است. از این رو باغ ایرانی به واسطه ارزش جهانی و جایگاه تاریخی چند هزار ساله خود که مورد الهام باغسازی شرق و غرب در دوره¬های متمادی منظرسازی بشر بوده، نیاز به حفاظت و بازنمایی بیشتری دارد، چرا که این بافتهای پویا و زنده میراث ملی چندیست که به واسطه رشد بی¬رویه شهرها و عدم تعریف حرایم مرمتی و حفاظتی در معرض تخریب و نابودی قرار گرفته¬اند. هر روز دامنه حضور آن¬ها تنگتر و اهمیت زیست محیطی آن¬ها (به عنوان پالاینده¬های کهن ایرانی در دنیای آلوده امروز) کم رنگتر می¬شود. هدف این رساله، بازشناسی اساس شکل گیری باغ ایرانی در قالب کلیتی واحد با تأکید بر مولفه¬های فرهنگی، با روندی از کل¬نگربه جزء-نگر (وبرعکس)-به منظور حفظ هویت و هماهنگی تک¬تک عناصر باغ با یکدیگر- می¬باشد تا در نهایت پایه¬ای جهت تدوین روش¬های شناخت، حفاظت و باززنده سازی منظر فرهنگی باغ ایرانی قرار گیرد. این روش¬ها مجموعه¬ای از راهکارهای کاربردی در حوزه مرمت و باززنده سازی میراث هستند که طبق الگوی سیستماتیک تعریف و دسته¬بندی گشته¬اند. مهم¬ترین بخش رساله تهیه برنامه منظم و تعیین حدود مطالعات میدانی و استخراج مشکلات و بحران¬ها و کاستی¬های موجود در باغ¬های تاریخی ایران است که در تهیه برنامه حفاظتی نقش حیاتی ایفا می¬نماید. بدین منظور در حوزه ادبیات نظری و پیشینه از شیوه تاریخی و توصیفی- تحلیلی با الگوی جمع¬آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه¬ای و میدانی از طریق مشاهده (رولوه نمودن، تهیه عکس) بهره¬گیری شده و در نهایت تحلیل اطلاعات به صورت توصیفی-کیفی و کمی صورت گرفته است. نتایج به دست آمده به تبیین روش مدیریت حفاظت و باززنده سازی باغ ایرانی بر پایه مستندات مستخرج از بازشناسی مولفه¬های فرهنگی آن منتهی گشته است. مطابق با این سیستم مدیریتی می¬توان حدود فعالیت¬ها و روند و سلسله مراتب انجام گروه¬های فرآیند "شناخت"، "ارزش¬گذاری"،" ثبت" (تحت عنوان منشور پروژه)، و "حفاظت و باززنده سازی" منظر فرهنگی باغ ایرانی را به شکلی جامع، مانع و پایا، مطابق با اصول حفاظت ایکوموس تعیین نمود.